De Stijl heerst.
Het streven is een universele uitbeeldingsvorm: Neoplasticisme. Volgens Mondriaan heeft kunst slechts een tijdelijke functie, namelijk 'zolang de schoonheid van het leven nog afwezig is. Naarmate het leven evenwichtiger wordt zal de kunst geleidelijk verdwijnen'. (Dat gaat nog even duren, M.S.) Het integreren van schilderkunst, bouwkunst, architectuur en toegepaste kunst tot een universele kunstvorm is een grote wens van de kunstenaars van de Stijl.
Waar herken je De Stijl aan?
-
- De rechte lijn
is het belangrijkst, horizontaal of vertikaal.
- Heldere constructie, loodrecht op elkaar bevestigde onderdelen.
- Liniaire elementen tegenover vlakken.
- De kleuren; primaire kleuren naast niet-kleuren zwart, wit en grijs.
- Geen decoraties, ornamenten of klassieke regels (geen academisme of andere braafheid!)
- 1917 – 1931
Streven naar een universele algemene stijl: helemaal abstract, zonder herkenbare elementen.
Samensmelting van alle kunstvormen tot één samenvattende kunstvorm.
Geen persoonlijke inbreng van de kunstenaar.
 |
 |
 |
| Piet Mondriaan, Compositie nr.2, 1913 | Piet Mondriaan, Compositie, 1921 | Piet Mondriaan, Broadway-Boogie-Wogie, 1942 |
Hier rechtsboven zie je een glas-in-lood raam van de overloop
van een huis dat Jan Wils ontwierp in St.Anthoniepolder. (zie tekst onderaan)
Filosoof M.H.H. Schoenmakers schreef: 'De aarde wordt gevormd door twee fundamenteel tegengestelde lijnen: de horizontale lijn van kracht die de aarde om de zon stuwt en de vertikaal die de onmetelijke ruimte weergeeft als stralen die hun eindpunt vinden in het centrum van de zon. Voorts zijn er drie kleuren. Geel is de beweging van de zonnestraal (vertikaal), blauw is de kleur van het uitspansel (horizontaal) en rood verbindt geel en blauw.'
Deze eenvoud en wereldwijdheid maakte grote indruk op de kunstenaars van De Stijl.
Mondriaan begon zijn loopbaan na de academie als tekenleraar, en maakte ook veel aquarellen van het landschap rond Amsterdam en Amstelveen. Hij is heel lang elk schilderij nog begonnen met een 'gewone' tekening van iets om hem heen, zoals hier de schets van de appelboom.
 |
 |
 |
 |
| Piet Mondriaan, Bloeiende appelboom, 1908 | Piet Mondriaan, De Grijze boom, 1912 | Piet Mondriaan, B;oeiende appelbomen, 1912 | Piet Mondriaan, kleurpotloodtekening van bloeiende appelboom, 1917 |
Niet alleen Mondriaan hoorde bij de Stijlgroep, ook Georges Vantongerloo Theo van Doesburg, Bart van der Leck en Vilmos Huszàr waren fanatiek. De architecten J.J.P.Oud en J.Wils (die ook het Olympisch Stadion in Amsterdam ontwierp) zijn erbij betrokken geweest. Derhalve is er ook veel architectuur dat duidelijk Stijl-trekken vertoont. In de bouwkunst is dit het begin van De Nieuwe Zakelijkheid in Nederland.
 |
 |
 |
 |
| De Papaverhof in Den Haag van Jan Wils, 1924. De huizen worden nog steeds bewoond. | Het Rietveld-Schröderhuis van Gerrit Rietveld in opdracht van mevr. Schröder in Utrecht, 1924. Sinds 1986 museum. | Het ontwerp van de gevel van Café de Unie van JJP Oud uit 1924 | De reconstructie van de gevel van Café de Unie met het kantoor erachter, 1986. |
Bij het Café van JJP Oud: Dit café heeft veel kenmerken van "De Stijl", zoals de compositie van rechthoekige vormen en het gebruik van primaire kleuren. Het café is een reproductie uit 1986 door architect Carel Weeber. Het originele gebouw aan de Coolsingel werd tijdens de Tweede Wereldoorlog vernietigd. De gevel is nu opgenomen in de gevel van een kantoorpand. Dat steekt er onopvallend naast en bovenuit...
Bovenaan rechts op deze pagina zie je een lange strook vierkanten met driehoeken erin. (Het zijn er vier, het horen er vijf te zijn.) Het is een glas-in-loodraam van Theo van Doesburg. Dit raam was geplaatst op de overloop van een onderwijzers-woning in Sint Anthoniepolder. De architect van de woning was Jan Wils (1891-1972). Intensievere samenwerking tussen kunstenaars en architecten stond hoog op de lijst van idealen van De Stijl. Het raam bestaat uit acht identieke elementen: driehoeken, die -steeds twee aan twee gespiegeld- in een vierkant zijn gemonteerd. Een motief is dus veertig keer herhaald. Het motief van de driehoekige vorm is een geabstraheerde schaatsenrijder. Door de montage in ruitvorm ontstaat een dynamiek, die aan het schaatsen herinnert.
Brancusi schreef daarover: 'Niet de uiterlijke vorm, maar het wezen van de dingen is echt; het is voor iedereen onmogelijk om iets van het wezen van de werkelijkheid uit te drukken door het uitwendige oppervlak ervan na te bootsen'. Abstractie leidt tot de essentie; de waarheid. De eenvoud van de vorm is niet het doel van kunst, maar een gevolg van het zoeken naar de waarheid. Brancusi: 'men komt door het benaderen van de ware betekenis van de dingen, ondanks zichzelf, tot eenvoud'.
De typografie (lettertypes en opmaak) die ze gebruiken voor de tijdschriften en posters is overigens wèl een decoratieve! De stijlgroep versiert nergens iets, behalve als het gedrukt wordt, dan gaan ze aan de slag met draaien en vervormen van letters - versieren dus!